اتوکلاو

 ۲- چه نکاتی هنگام کار با اتوکلاو بخار باید رعایت شود؟

اثر بخشی اتوکلاو بستگی به زمان, دما و مسیر تماس بخار با مواد عفونی دارد. بنابراین برای استریل کردن کامل و موثر و همچنین جهت عملکرد صحیح اتوکلاو پیشنهاد می شود:

 بیشتر از سه چهارم کیسه اتوکلاو پر نشود.
  مواد نوک تیز نباید در داخل کیسه اتوکلاو بخار قرار داده شوند بلکه باید در ظروف مخصوص زباله های نوک تیز جمع آوری شده و به عنوان زباله های تیز و برنده دفع گردد.
 کیسه ها, مواد و وسایل مورد نظر جهت استریل شدن در اتوکلاو باید به صورت شل(Loose) و آزاد بسته بندی شوند تا جریان بخار آب بتواند آزادانه در آن جریان داشته باشد.
 اقلام طوری قرار داده شوند که بخار به تمامی نقاط آنها برسد.
 ظروف شیشه ای باید روی کناره خود قرار داده شوند تا هوا بتواند جای خود را با بخار عوض کند.
بخار نمی تواند در چربی ها نفوذ کند بدین ترتیب وسایل آلوده به چربی باید از طرق دیگری استریل شوند.
ظروف حاوی مایع را نباید پر کرد بلکه باید یک دوم تا یک سوم اتوکلاو بخار خالی باشد این کار مانع از خارج شدن مایع از ظرف هنگام جوش آمدن می شود.

 – حداقل زمان لازم جهت اتوکلاو کردن ۴۵ -۳۰ دقیقه می باشد برای مثال جهت استریلیزاسیون محلول ها و ویال های کار باDNA، ۲۰ دقیقه و دمای ۱۲۱ درجه کافی است و برای وسایل و مواد کار باRNA, 45 دقیقه و دمای ۱۲۱ درجه کافی می باشد اما مواد عفونی خطرناک تر مثل محیط های کشت تلقیح شده یا نمونه های عفونی  در اتوکلاو (مثل میکروب سل) باید به مدت یک ساعت اتوکلاو شوند. لازم به ذکر است که استفاده از دماهای بیشتر از میزان لازم و مدت زمان طولانی تر تفاوتی در نتیجه حاصل ندارد, پس بهتر است از دما و زمانی که طبق دستورالعمل لازم است، پیروی گردد.

– اتوکلاو باید در داخل آزمایشگاه وجود داشته باشد. اگر اتوکلاو در خارج از آزمایشگاه قرار داشت مواد و وسایل مورد نظر باید در ظروف ضد نشت و قابل استریل کردن بسته بندی شده و به اتوکلاو منتقل شوند.

 اتوکلاو بخار به دستگاهی گفته می شود که در آن درجه حرارت باید با استفاده از بخار قابل دستیابی باشد. در قرن نوزدهم برای اولین بار، اتوکلاوهای بخار برای استریل کردن مایعات بکار گرفته شد ولی با پیشرفت علم و تکنولوژی در حال حاضر از این دستگاه برای موارد متفاوتی از قبیل مایعات، تجهیزات و سایر موارد استفاده می شود.

اکثر اتوکلاو بخار به دو محدوده می رسند:

الف- محدوده پائین ۲۵۴-۲۵۰ درجه فارنهایت (۱۲۳-۱۲۱ درجه سانتی گراد)

ب- محدوده بالا ۲۷۴-۲۷۰ درجه فارنهایت (۱۳۴-۱۳۲ درجه سانتی گراد)

۲- چه نکاتی هنگام کار با اتوکلاو بخار باید رعایت شود؟

اثر بخشی اتوکلاو بخار بستگی به زمان, دما و مسیر تماس بخار با مواد عفونی دارد. بنابراین برای استریل کردن کامل و موثر و همچنین جهت عملکرد صحیح اتوکلاو پیشنهاد می شود:

 بیشتر از سه چهارم کیسه اتوکلاو پر نشود.

  مواد نوک تیز نباید در داخل کیسه اتوکلاو قرار داده شوند بلکه باید در ظروف مخصوص زباله های نوک تیز جمع آوری شده و به عنوان زباله های تیز و برنده دفع گردد.

 اتوکلاو یک دستگاه برای استریل یا ضدعفونی کردن ابزار و وسایل مورد استفاده در علوم پزشکی، دندانپزشکی و آزمایشگاهی می‌باشد که به صورت یکبار مصرف قابل استفاده نبوده و بیش از یک بار مورد استفاده قرار می‌گیرند، به همین دلیل باید کاملا استریل شوند. این دستگاه کار خود را با استفاده از بخار انجام می‌دهد. دستگاه اتوکلاو دارای یک محفظه است که در آن از نیروی بخار تحت فشار به منظور استریلیزاسیون کمک می‌گیرد. در واقع افزایش دما در اتوکلاو منجر به استریل کردن ابزار آلات می‌شود. این درجه حرارت یا دما با بخار قابل تنظیم می‌باشد. اولین بار در قرن نوزدهم میلادی بود که دانشمندان از دستگاه اتوکلاو به منظور ضدعفونی کردن مایعات بهره بردند. این در حالیست که امروزه از دستگاه اتوکلاو برای استریلیزاسیون تجهیزات جامد نیز استفاده می‌شود. اتوکلاوها را از روی درجه حرارتی که با آن تنظیم می‌شوند نیز تقسیم‌بندی می‌کنند:

 اثر بخشی اتوکلاو بستگی به زمان, دما و مسیر تماس بخار با مواد عفونی دارد. بنابراین برای استریل کردن کامل و موثر و همچنین جهت عملکرد صحیح اتوکلاو پیشنهاد می شود:

 بیشتر از سه چهارم کیسه اتوکلاو پر نشود.

  مواد نوک تیز نباید در داخل کیسه اتوکلاو قرار داده شوند بلکه باید در ظروف مخصوص زباله های نوک تیز جمع آوری شده و به عنوان زباله های تیز و برنده دفع گردد.

 کیسه ها, مواد و وسایل مورد نظر جهت استریل شدن در اتوکلاو باید به صورت شل(Loose) و آزاد بسته بندی شوند تا جریان بخار آب بتواند آزادانه در آن جریان داشته باشد.

 اقلام طوری قرار داده شوند که بخار به تمامی نقاط آنها برسد.

 ابتدا وسایلی که باید استریل شوند را با آب مقطر و املاح بهداشتی پاک می شوند سپس آنهارا درون پک هایی قرارداده و داخل سبد ها یا قفسه هایی که داخل چمبر هست قرار می دهیم چمبر بسته می شود و تنظیمات مناسب زمان و درجه حرارت برای اتوکلاو بیمارستانی اقلامی که میخواهند استریل شوند انتخاب می شوند.

برخی از اتوکلاو بیمارستانی این پارامترهای مخصوص به خود را دارند و از پیش تعیین شده هستند و با فشردن یک دکمه استریل آغاز می شوند.محدوده استریلیزاسیون 121 تا 135 درجه سانتی گراد است و پس از اینکه چرخه استریل کامل شد بخار با کمک یک خلاء نسبی خارج می شود.

ویژگی های دستگاه اتوکلاو بیمارستانی:

دستگاه اتوکلاو بیمارستانی دارای کاربری آسان می باشد و به آسانی میتوان با آن کارکرد (user friendly)

دستگاه های اتوکلاو بیمارستانی دارای طول عمر بالا و هزینه نگهداری کم می باشد.

دستگاه های اتوکلاو دارای پمپ خلاء جهت جابجایی هوا با سرعت بالا می باشد.

این دستگاه ها همچنین دارای استانداردهای و تاییدیه های لازم می باشد.

دارا بودن برنامه استریل و همچنین تنوع زمانی و دمایی

 همانطور که پیشتر گفتیم، اتوکلاو ایرانی به منظور استریل کردن مواد و ابزار موجود در مراکز بهداشتی و درمانی می باشد. اتوکلاو، شکل های مختلف باکتری ها، ویروس ها، انگل ها، قارچ ها و اسپورها را از بین میبرد. اساس کار آن، افزایش دما و تنظیم فشار است که دمای آن با بخار کردن آب حاصل میشود؛ فشار این دستگاه نیز اغلب در 1 اتمسفر تنظیم میشود. در نتیجهٔ این دما و فشار، میتوان آلودگی ها را از سطح مواد زدود. اما خوب است بدانیم همه مواد به این روش استریل نمیشوند چرا که برخی از آنها نمیتوانند دمای بالا را تحمل کنند؛ البته در اینگونه موارد میتوان از روشهای دیگری بهره برد.

ممکن است برای اطمینان از صحت عملکرد اتوکلاو ایرانی و استریلیزاسیون از روش های زیر استفاده شود:

اندیکاتور بیولوژیکی و میکروبی (به منظور کنترل بار)

تست PCD و تست BOWIE-DICK (به منظورکنترل تجهیزات)

اندیکاتور شیمیایی بخار (به منظورکنترل پک های بیمارستانی)

نکته دیگری که که در مورد اتوکلاو ایرانی حائز اهمیت است، تاثیر منفی هوا در کارکرد آن است چراکه هوا، منجر به افزایش زمان مورد نیاز برای استریلیزه کردن میشود؛ از این رو سیستم دستگاه، هوا را تاحد ممکن از آن خارج

 همانطور که پیشتر گفتیم، این اتوکلاو کلاس b به منظور استریل کردن مواد و ابزار موجود در مراکز بهداشتی و درمانی می باشد. اتوکلاو، شکل های مختلف باکتری ها، ویروس ها، انگل ها، قارچ ها و اسپورها را از بین میبرد. اساس کار آن، افزایش دما و تنظیم فشار است که دمای آن با بخار کردن آب حاصل میشود؛ فشار این دستگاه نیز اغلب در 1 اتمسفر تنظیم میشود. در نتیجهٔ این دما و فشار، میتوان آلودگی ها را از سطح مواد زدود. اما خوب است بدانیم همه مواد به این روش استریل نمیشوند چرا که برخی از اتوکلاو کلاس b نمیتوانند دمای بالا را تحمل کنند؛ البته در اینگونه موارد میتوان از روشهای دیگری بهره برد.

ممکن است برای اطمینان از صحت عملکرد دستگاه و استریلیزاسیون از روش های زیر استفاده شود:

اندیکاتور بیولوژیکی و میکروبی (به منظور کنترل بار)

تست PCD و تست BOWIE-DICK (به منظورکنترل تجهیزات)

اندیکاتور شیمیایی بخار (به منظورکنترل پک های بیمارستانی)

نکته دیگری که که در مورد اتوکلاو کلاس b حائز اهمیت است، تاثیر منفی هوا در کارکرد آن است چراکه هوا، منجر به افزایش زمان مورد نیاز برای استریلیزه کردن میشود؛ از این رو سیستم دستگاه، هوا را تاحد ممکن از آن خارج میکند.

 اتوکلاو ها 2 نوع اصلی دارند که به قرار زیر است:

صفحه اتوکلاو بیمارستانی در رو به رو : این اتوکلاو ها به شکل جعبه هستند و آب را به بخار تبدیل می کنند. این اتوکلاوها توسط اپراتورهای با تجربه و در اغلب آزمایشگاه ها و نیز بیمارستان ها مورد استفاده قرار می گیرند. اپراتور میتواند دما و طول مدت استریلیزاسیون را تنظیم کند.

صفحه اتوکلاو در بالا : این مدل نیز همچون اتوکلاو قبلی است که باید توسط افراد با تجربه در این امر استفاده شده و دما و فشار آن به طور مداوم کنترل گردد. این نوع اتوکلاوها، به منبع حرارت خارجی نیاز دارند، از این رو ممکن است خطرناک باشند پس در استفاده از این دستگاه اتوکلاو بیمارستانی دقت لازم را داشته باشید.

اتوکلاو ها با توجه به نوع وسایل استفاده شده در آنها، به 3 کلاس N، S، B  تقسیم بندی میشوند :

اتوکلاو کلاس N

این نوع از اتوکلاو قادر به  ضد عفونی کردن مواد پوشش دار نمی باشد و بر اساس استاندار هایش، فقط مواد و وسایل بدون پوشش و نیز بدون حفره را استریل میکند.

اتوکلاو کلاس S

تجهیزاتی که در اتوکلاو بیمارستانی ها ضد غفونی می شوند، توسط کارخانه تولید کننده ی این دستگاه تعیین می شود. این تجهیزات به طور کلی شامل ابزارآلات جامد با پوشش و یا فاقد پوشش ، ابزارهایی که دارای حفره هستند و به شکل حرف B می باشد و سایر تجهیزاتی که کارخانه تعیین می شکند، می باشند.

اتوکلاو کلاس B

این اتوکلاو از دو نوع قبلی پرکاربرد تر است و قادر به استرلیزاسیون انواع مختلفی از وسایل جامد(پوشش دار و بدون پوشش)، وسایل نساجی، وسایل حفره دار نوع A  و نوعB   میباشد. وکیوم این کلاس، از کلاس S  قدرتمند تر بوده و توانایی ایجاد حدودا 0.9- بار خلأ را دارد. بیشترین کاربر این نوع اتوکلاو ها در دندانپزشکی می باشد.