اتوکلاو

 همانطور که پیشتر گفتیم، این اتوکلاو ایرانی به منظور استریل کردن مواد و ابزار موجود در مراکز بهداشتی و درمانی می باشد. اتوکلاو، شکل های مختلف باکتری ها، ویروس ها، انگل ها، قارچ ها و اسپورها را از بین میبرد. اساس کار آن، افزایش دما و تنظیم فشار است که دمای آن با بخار کردن آب حاصل میشود؛ فشار این دستگاه نیز اغلب در 1 اتمسفر تنظیم میشود. در نتیجهٔ این دما و فشار، میتوان آلودگی ها را از سطح مواد زدود. اما خوب است بدانیم همه مواد به این روش استریل نمیشوند چرا که برخی از آنها نمیتوانند دمای بالا را تحمل کنند؛ البته در اینگونه موارد میتوان از روشهای دیگری بهره برد.

ممکن است برای اطمینان از صحت عملکرد دستگاه اتوکلاو ایرانی و استریلیزاسیون از روش های زیر استفاده شود:

اندیکاتور بیولوژیکی و میکروبی (به منظور کنترل بار)

تست PCD و تست BOWIE-DICK (به منظورکنترل تجهیزات)

اندیکاتور شیمیایی بخار (به منظورکنترل پک های بیمارستانی)

نکته دیگری که که در مورد این دستگاه حائز اهمیت است، تاثیر منفی هوا در کارکرد اتوکلاو ایرانی است چراکه هوا، منجر به افزایش زمان مورد نیاز برای استریلیزه کردن میشود؛ از این رو سیستم دستگاه، هوا را تاحد ممکن از آن خارج میکند.

 موارد استفاده از اتوکلاو بیمارستانی

اتوكلاو بیمارستانی براي حذف مطمئن 1 ميكرو ارگانيسم هايي كه روي اشياي مورد استفاده در فعاليتهاي تشخيصي، درماني يا مراقبتي در مؤسسات بهداشتي)بيمارستانها، آزمايشگاهها( وجود دارند طراحي شده است. از اتوكلا و به طور گسترده در صنايع موادغذايي و دارويي استفاده مي شود

و در آزمايشگاه، مواد و تجهیزات آزمایشگاهی با اهداف زير استريل مي گردند:

1. براي تهية مواد مورد استفاده جهت كشت باكتري شناسي لوله هاي آزمايش، پي پت، ظروف محيط كشت و غيره و به منظور اجتناب از آلودگي آنها.

2. براي تهية وسايل مورد استفاده در نمونه گيري)همه بايد در شرايط استريل باشند:سوزن ها، لوله ها، ظروف .

3. براي سترون نمودن لوازم آلوده.

اتوكلاو بیمارستانی در اندازه هاي مختلف در دسترس هستند. كوچكترين آنها، نوع روميزي و بزرگترين آنها دستگاههاي پيچيده اي هستند كه براي بهره برداري نيازمند مراحل پيش از نصب مي باشند. حجم اتاقك سترونسازي به عنوان مرجع درنظر گرفته شده و اندازه گيري اتوكلاو با واحد دسي مترمكعب و يا ليتر سنجيده ميشود. براساس نحوه كنترل عملكرد اتوكلاوها ، مدلهاي دستي، نيمه خودكار و يا تمام خودكار وجوددارند.

 اتوكلاو ایرانی دستگاهي است كه براي سترون سازي به كار مي رود.

سترونسازي به معناي نابودي يا حذف همة اشكال حيات)ميكروبي شامل اسپورها(در مواد غيرمتحرک از طريق روشهاي فيزيكي، شيميايي يا با استفاده از بخار است.کلمة sterilizer برگرفته از واژة لاتين به معناي فاقد ميوه و بار است. تأكيد اين فصل صرفاً روي اتوكلاوایرانی است که به طور گسترده در مراكز عمومي بهداشت، آزمايشگاههاي باليني و تحقيقاتي استفاده مي شوند. اين دستگاه همچنين به نام استريل كننده شناخته

شده است. استريليزاسيون بايد به عنوان گروهي از فرآيندهاي مرتبط بسيار مهم براي انجام خدمات بهداشتي)استريليزاسيون مواد در اتوکلاو ایرانی محيط كشت و دستگاه ها( مطابق با شرايط سخت گندزدايي درنظر گرفته شود. فرآيندهاي دستيابي به شرايط استريل در مواد غيرمتحرک به ترتيب زير است :

تمیز کردن – آلودگی زدایی – بررسی و نظارت – استریلازیون – تحویل مواد و لوازم – ذخیره سازی -آماده سازی

  اتوکلاو توسط فردی  به نام چالز چمبرلند اختراع شده است. در آن زمان پزشکان به استریل کننده ای نیاز داشتند که قابل اعتماد و مطمئن باشد. اتوکلاو کلاس b مزایای بسیاری دارد که خیلی زود بر همگان آشکار شد.ورد مدت زمان کوتاهی به یکی از لوازم ضروری کلینک ها و بیمارستان ها تبدیل گردید.

اتوکلاو برای استریل نمودن  تجهیزات جراحی، تجهیزات آزمایشگاهی، و همچنین امور مربوط به داروسازی و .. مورد استفاده قرار می گیرد. این دستگاه این قابلیت را دارد که  جامدات، مایعات و همچنین  تجهیزات مختلف در شکل ها  و اندازه های گوناگون را استریل کند. اتوکلاوها در حجم، شکل و کاربرد با یکدیگر تفاوت دارند. ساده ترین نوع اتوکلاو کلاس b میتوان گفت شبیه به زودپز خانگی است.

اتوکلاو کلاس b، وسیله ای است که با استفاده از بخاری که اشباع شده است و فشار بخار هر نوع میکروب را از بین می برد.این نوع دستگاه بوسیله گرمای مرطوب کار می کند و همین نوع گرما باعث می شود میکرو ارگانیسم ها مخصوصا مواردی مانند آندوسپورها را که معمولا تحمل بالایی در برابر گرما دارند با بخار گرم از بین بروند.وقتی موادی که داخل دستگاه وجود دارد در دمایی بالاتر از نقطه جوش قرار می گیرند هر نوع میکروب و ویروسی کاملا از بین خواهد رفت.

نقطه جوش (فشار بخار برابر با جو پیرامون است) آب بسته به فشار محیط اطراف متفاوت است. به عنوان مثال ، آب در نقطه ای از 100 درجه سانتی گراد در سطح دریا (فشار بالاتر) ، اما در 93.4 درجه سانتی گراد در ارتفاع 905 متر (فشار کم) می جوشد. بنابراین ، در یک دستگاه محصور ، اگر فشار را بالا ببریم ، دمای جوش آب نیز افزایش می یابد.

 اتوکلاو بیمارستانی عموماً توسط فشار تنظیم می‌شوند. به عنوان مثال در بخار خالص (درجه اشباع 0/8 تا 1) با فشار 2 بار ، دمای بخار باید 134 درجه سانتی گراد باشد. پمپ خلاء در آغاز مراحل استریلیزاسیون با ایجاد مکش ، هوای داخل محفظه را تخلیه کرده ، سپس بخار وارد دستگاه می‌شود. استریل کردن وسایلی که از مواد متخلخل ساخته شده اند مثل منسوجات و ابزار بسته بندی شده که هوا در آن محبوس می‌شود ، در مقایسه با سایر وسایل بسیار دشوار است. در زمان تخلیه ، هوای داخل محفظه اتوکلاو بیمارستانی  بسته‌ها به بیرون کشیده شده و عموماً هر چه زمان مکش بیشتر باشد ، جایگزین شدن بخار مؤثرتر خواهد بود. متناسب با افزایش فشار منفی داخل محفظه ، خارج سازی هوا دشوارتر می‌شود ؛ به همین دلیل دستگاه‌های اتوکلاو بیمارستانی خودکار امکان کاهش فشار (تخلیه) و وارد ساختن بخار را در چند مرحله فراهم می‌سازند. در این روش بخار به طور متناوب جایگزین هوا شده و راندمان بالاتری نسبت به تخلیه تنها دارد.

 اگر در آزمایشگاه، مطب دندان‌پزشکی، بیمارستان و اینگونه مکان‌ها مشغول به کار هستید، حتما واژه‌ی اتوکلاو بیمارستانی را شنیده‌اید و ممکن است تجربه‌ی کار با دستگاه اتوکلاو را نیز داشته باشید.

اتوکلاو بیمارستانی تجهیزی است که نه تنها در حوزه پزشکی و آزمایشگاهی، بلکه در صنعت نیز برای سترون‌سازی و آلودگی زدایی مورد استفاده قرار می‌گیرد و برای استریل کردن مواد و تجهیزات کاربرد دارد.

همچنین گاهی نیاز است زباله‌های عفونی نیز قبل از دفع، ضدعفونی شوند. اتوکلاو کردن زباله‌های عفونی باعث می‌شود تا حین حمل و نقل و دفع، مسئولین جمع آوری زباله در معرض خطر آلودگی کمتری قرار گیرند.

اگر کاربر، تکنسین یا اپراتوری که با دستگاه اتوکلاو بیمارستانی کار می‌کند، مراحل مختلف فرآیند اتوکلاو کردن را درک کند، کارایی و عملکرد بهتری خواهد داشت. به همین دلیل در این مطلب قصد داریم تا شما را با دستگاه اتوکلاو و نحوه‌ی اتوکلاو کردن آشنا کنیم.

اما پیش از هرچیز باید گفت که استریل کردن مطلق مواد یا تجهیزات امکان‌پذیر نیست و کارایی هر فرآیند استریلیزاسیون به ماهیت محصول، میزان و نوع آلودگی بستگی خواهد داشت.

 لوازم و تجهیزاتی که مربوط به مبحث استریلیزاسیون است اتوکلاو کلاس b که در کلاس های مختلف دسته بندی میشود. کلاس هایی که با دندان پزشکی و محیط آن مرتبط است ،اتوکلاو تایپ Bاست که با توجه به نیاز و خواسته ها و امکانات مراکز در اختیار آنها قرار می گیرد. از تفاوت هایی که اتوکلاو های B و Dدارند روش استریل کردن ، ابزارات و امکانات به کار رفته شده در فرایند تولید محصول میباشد. تجهیزاتی که مورد نیاز برای یک دندانپزشک است دارای ویژگی های مختلفی از لحاظ سایز، شکل و فرم ظاهری و ... میباشد که این ابزار و تجهیزات برای استریل شدن باید در یک شرایط خاص قرار گیرد،دلیل استفاده از اتوکلاو کلاس b برای استریل این تجهیزات وجود داشتن پمپ وکیوم در سیستم اتوکلاو کلاس b دندانپزشکی است .این نوع از اتوکلاو به علت داشتن پمپ وکیوم و وجود داشتن خلا در محفظه درونی دستگاه باعث میشود که بخار به تمامی قسمت های داخل چمبر صورت میگیرد به صورتی که بخار به داخل کوچک ترین سوراخ ها و ناحیه هایی دو سطح متصل به هم دارند نفوذ می کند و باعث میشود میکرو ارگانیسم از بین برود.

به طور کلی تمام مواد غیر عفونی و عفونی آلوده شده با عوامل بیولوژیک شامل بقایای نمونه‌های محیط کشت تلقیح شده ، پاتوژن‌های رشد کرده ، سلول‌های انسانی ، حیوانی و گیاهی ، مواد آلوده شده به مدفوع انسان یا حیوان ، محصولات خونی انسان و حیوان و ... می‌توانند اتوکلاو ایرانی شوند. موادی مثل داروهای سرطان‌زا ، رادیو ایزوتوپ‌ها ، مواد شیمیایی سمی ، مواد شیمیایی قابل تبخیر یا هر ماده خطرناک دیگری را که ممکن است در اثر حرارت تبخیر شود و انتشار یابد نمی توان اتوکلاو کرد. به طور کلی مواد قابل اشتعال ، واکنش پذیر خورنده ، سمی یا مواد رادیو اکتیو نباید اتوکلاو ایرانی شوند.

وزن ، دما و فشار اتوکلاو ایرانی

اتوکلاوها بر اساس نوع کاری که انجام می‌دهند دارای وزن های مختلفی هـستند. محدوده وزن اتوکلاو رومیزی معمولاً بین 20 تا 60 کیلوگرم متغیر است.

دما و فشار در اتوکلاو مطابق استانداردهای بین‌المللی توسط کارخانه سازنده تنظیم می‌شود. بر اساس استاندارد در دمای 121 درجه سانتیگراد و فشار 1/2 بار ابزارآلات باید حداقل به مدت 15 دقیقه ، تحت فرآیند استریلیزاسیون قرار گیرند و در دمای 134 درجه سانتیگراد و فشار ‌2/1 بار مدت زمان استریلیزاسیون حداقل 3 دقیقه است.

به طور کلی تمام مواد غیر عفونی و عفونی آلوده شده با عوامل بیولوژیک شامل بقایای نمونه‌های محیط کشت تلقیح شده ، پاتوژن‌های رشد کرده ، سلول‌های انسانی ، حیوانی و گیاهی ، مواد آلوده شده به مدفوع انسان یا حیوان ، محصولات خونی انسان و حیوان و ... می‌توانند اتوکلاو ایرانی شوند. موادی مثل داروهای سرطان‌زا ، رادیو ایزوتوپ‌ها ، مواد شیمیایی سمی ، مواد شیمیایی قابل تبخیر یا هر ماده خطرناک دیگری را که ممکن است در اثر حرارت تبخیر شود و انتشار یابد نمی توان اتوکلاو کرد. به طور کلی مواد قابل اشتعال ، واکنش پذیر خورنده ، سمی یا مواد رادیو اکتیو نباید اتوکلاو ایرانی شوند.

وزن ، دما و فشار اتوکلاو ایرانی

اتوکلاوها بر اساس نوع کاری که انجام می‌دهند دارای وزن های مختلفی هـستند. محدوده وزن اتوکلاو رومیزی معمولاً بین 20 تا 60 کیلوگرم متغیر است.

دما و فشار در اتوکلاو مطابق استانداردهای بین‌المللی توسط کارخانه سازنده تنظیم می‌شود. بر اساس استاندارد در دمای 121 درجه سانتیگراد و فشار 1/2 بار ابزارآلات باید حداقل به مدت 15 دقیقه ، تحت فرآیند استریلیزاسیون قرار گیرند و در دمای 134 درجه سانتیگراد و فشار ‌2/1 بار مدت زمان استریلیزاسیون حداقل 3 دقیقه است.

 اتوکلاو بیمارستانی استرل سازی به‌طور گسترده‌ای در میکروبیولوژی، پزشکی، خالکوبی، سوراخ‌کاری بدن، داروهای دامپزشکی، قارچ‌شناسی، عمل جراحی، دندانپزشکی و ساخت پروتز استفاده می‌شوند. آنها بسته به اندازه چیزی که استریل می‌کنند در اندازه و عملکرد متفاوت هستند و گاهی اوقات در صنایع شیمیایی و مواد غذایی نیز نامیده می‌شوند.

بارهای معمول شامل ظروف آزمایشگاهی، تجهیزات و زباله، ابزار جراحی و زباله‌های پزشکی است. کاربرد جدید فزاینده ای از اتوکلاوها، عملیات پیش-دفع و استریلیزاسیون مواد زائد مانند اتوکلاو بیمارستانی است. این دسته از اتوکلاوها عمدتاً تحت همان اصول اتوکلاوهای معمولی عمل می‌کنند که قادر به خنثی کردن عوامل بالقوّه عفونی با استفاده از بخار آب در فشار بیش از حد است. نسل جدیدی از مبدل‌ها موجود است که می‌توانند اتوکلاو بیمارستانی ضایعاتی مانند رسانه‌های کشت، مواد لاستیکی، لباس، پانسمان، دستکش و غیره را بدون داشتن مخزن فشار استریل کنند. این امر به ویژه در مورد موادّی که نمی‌توانند دمای بالای یک اجاق گاز را تحمّل کنند بسیار حائز اهمّیّت است.